AI może legalnie wykorzystywać wszystkie zakupione książki. Przełomowy wyrok w USA

W poniedziałek, 16 czerwca, zapadł ważny wyrok, który może znacząco wpłynąć na sposób, w jaki firmy technologiczne szkolą swoje modele sztucznej inteligencji.

Sędzia William Alsup, jeden z najbardziej technologicznie obeznanych sędziów federalnych w USA, orzekł, że firma Anthropic, twórca modelu AI Claude, działała zgodnie z prawem, skanując i digitalizując legalnie zakupione książki w celu ich wykorzystania do szkolenia modelu językowego. Jednak w tym samym orzeczeniu sędzia podkreślił, że wykorzystanie pirackich kopii książek jest naruszeniem prawa autorskiego i może stanowić podstawę do procesu.

Legalne skanowanie? Tak. Piractwo? Zdecydowanie nie.

Anthropic w ostatnich latach nabyła miliony książek, głównie z rynku wtórnego, które następnie zostały rozebrane na strony, zeskanowane i zniszczone. Firma argumentowała, że takie działanie mieści się w granicach dozwolonego użytku (ang. fair use), ponieważ cyfrowa wersja powstała wyłącznie na potrzeby rozwoju technologii i nie służyła do komercyjnego rozpowszechniania treści. Sędzia Alsup przyznał jej rację:

„Zmiana formatu z drukowanego na cyfrowy była dozwolonym użytkiem”, czytamy w orzeczeniu. „Nie doszło do powielenia chronionego prawem autorskim dzieła, skoro oryginały zostały fizycznie zniszczone po zeskanowaniu”.

To precedensowe stanowisko może stać się fundamentem przyszłych rozstrzygnięć w sprawach dotyczących treningu modeli AI na podstawie materiałów objętych prawami autorskimi.

Cień na zwycięstwie: pirackie zbiory książek

Sprawa nie kończy się jednak w tonie pełnego triumfu dla Anthropic. Sędzia Alsup szczegółowo odniósł się do faktu pozyskania przez firmę milionów nielegalnych kopii książek z internetowych zbiorów takich jak Books3, Library Genesis (Libgen) i Pirate Library Mirror (PiLiMi).

Z dokumentów sądowych wynika, że Ben Mann, współzałożyciel Anthropic, pobrał w 2021 roku zestaw danych Books3, który zawierał niemal 200 tysięcy książek „z nieautoryzowanych kopii chronionych prawem autorskim – czyli pirackich”, jak zaznaczył sędzia. W kolejnych miesiącach zbiory powiększyły się o kolejne miliony pozycji z Libgen i PiLiMi.

Co więcej, mimo że Anthropic z czasem wycofał się ze szkolenia modelu Claude na bazie tych materiałów z „powodów prawnych”, to – jak podkreślił Alsup – firma zatrzymała te pirackie kopie „dla własnej wygody”, co może narazić ją na proces cywilny oraz kary ustawowe, a być może nawet oskarżenia o umyślne naruszenie prawa.

„Samo to, że Anthropic później kupiło legalną kopię książki, którą wcześniej nielegalnie pobrało, nie zdejmuje z niej odpowiedzialności” – zauważył sędzia. „Może to mieć jedynie wpływ na zakres odszkodowania”.

Proces przed nami – autorzy domagają się sprawiedliwości

Sprawę przeciwko Anthropic wnieśli trzej autorzy: Andrea Bartz, Charles Graeber i Kirk Wallace Johnson, których utwory – zarówno fikcyjne, jak i non-fiction – miały zostać bezprawnie wykorzystane w procesie szkolenia Claude'a. Co najmniej dwie książki każdego z nich znajdowały się w nieautoryzowanych zbiorach, z których korzystała firma.

Podczas gdy Bartz i Johnson odmówili komentarza, a Graeber nie chciał omawiać wyroku, rzecznicy Anthropic wyrazili satysfakcję z wyroku w części dotyczącej legalnie pozyskanych książek.

„Jesteśmy zadowoleni, że sąd uznał nasze działania za przełomowe — i to w spektakularny sposób” — powiedział rzecznik firmy w. „Nie kopiujemy cudzych prac, lecz przekształcamy je w coś nowego, wspierając naukę i innowacje”.

To nie pierwszy raz, gdy sędzia William Alsup orzeka w sprawach na pograniczu technologii i prawa autorskiego. Przez ostatnie 25 lat prowadził m.in. słynny proces Oracle przeciwko Google w sprawie użycia kodu Java w systemie Android. Co ciekawe, Alsup sam programuje od ponad dwóch dekad (m.in. w języku BASIC) i znany jest z głębokiego zrozumienia złożonych kwestii technologicznych. To właśnie jego orzeczenia były wielokrotnie potwierdzane przez Sąd Najwyższy USA.

W 2020 roku to on skazał Anthony’ego Levandowskiego, byłego inżyniera Google, na 18 miesięcy więzienia za kradzież tajemnic handlowych, które przekazał startupowi Otto, sprzedanemu później Uberowi. Wyrok został później złagodzony przez prezydenta Donalda Trumpa.

Co dalej?

Na horyzoncie rysuje się kolejny proces – tym razem w sprawie pirackich książek przechowywanych przez Anthropic. Sąd będzie badać nie tylko czy, ale i w jakim zakresie doszło do naruszeń, i jakie odszkodowania należą się autorom poszkodowanym przez nielegalne działania.

Choć orzeczenie Alsupa przyniosło Anthropic częściowy triumf, pokazało również, że granice między innowacją a piractwem są cienkie – i że postęp technologiczny nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej.