450 milionów ludzi objętych nowym prawem. AI Act wszedł w życie

Unijna ustawa o sztucznej inteligencji, określana jako pierwsze na świecie kompleksowe prawo dotyczące AI, po latach przygotowań stała się rzeczywistością dla 450 milionów mieszkańców państw członkowskich.

AI Act nie ogranicza się jedynie do terytorium Unii. Przepisy mają zastosowanie także do firm spoza Europy, jeśli tylko ich systemy AI wchodzą w interakcję z użytkownikami na kontynencie. Dotyczy to zarówno producentów oprogramowania, jak i instytucji, które z tego oprogramowania korzystają, jak choćby banki lub pracodawcy.

Nowe ramy prawne obejmują zarówno dostawców, jak i użytkowników systemów opartych na AI. To fundament dla działań na poziomie całej wspólnoty, eliminujący konieczność dostosowywania się do lokalnych różnic legislacyjnych i umożliwiający swobodny przepływ usług opartych na sztucznej inteligencji.

Ambicje i dylematy

Podstawowym celem nowej regulacji jest promocja sztucznej inteligencji, która pozostaje w zgodzie z wartościami UE. Prawodawcy podkreślają konieczność łączenia rozwoju innowacyjnych technologii z poszanowaniem zdrowia, bezpieczeństwa, praw człowieka, zasad demokracji i ochrony środowiska. Tak zarysowany cel stanowi wyzwanie – balansowanie pomiędzy wolnością innowacji a ograniczaniem ryzyka staje się rdzeniem europejskiej strategii.

Nowe przepisy mają również budować zaufanie społeczne do AI. Poprzez jednolite zasady UE chce stworzyć warunki, w których innowacja nie będzie równoznaczna z brakiem nadzoru. Ramy te mają wspierać rozwój technologii przy jednoczesnym zapobieganiu potencjalnym nadużyciom.

Modele wysokiego ryzyka pod lupą

Ustawa opiera się na podejściu ryzyko-uwarunkowanym. Wprowadza kategorie: zakazanych zastosowań, zastosowań wysokiego ryzyka oraz niskiego ryzyka. Zgodnie z nią, już 2 lutego 2025 roku wprowadzono pierwsze zakazy, dotyczące między innymi tworzenia baz danych za pomocą nieukierunkowanego monitoringu. Kilka miesięcy później, 2 sierpnia 2025 roku, weszły w życie przepisy regulujące modele ogólnego przeznaczenia obarczone ryzykiem systemowym – GPAI.

Modele te, trenowane na ogromnych zbiorach danych, mają szerokie zastosowania i mogą być wykorzystywane m.in. do generowania tekstów, obrazów, kodu czy analizowania danych. Ich potencjał wiąże się jednak z możliwością niezamierzonych skutków ubocznych, takich jak ułatwienie opracowywania broni biologicznej czy chemicznej, a także trudności w ich kontrolowaniu. Dlatego unijne przepisy wymagają od twórców GPAI spełnienia szeregu obowiązków, w tym zapewnienia przejrzystości, monitorowania ryzyka i informowania o zakresie wykorzystanych danych.

Globalni gracze w trybie dostosowawczym

Google, Meta, OpenAI, Anthropic, a także inne amerykańskie i europejskie firmy AI zostały objęte regulacjami. UE pozostawiła czas na wdrożenie przepisów: nowe podmioty muszą dostosować się od razu, a ci, którzy już działają na rynku, mają czas do 2 sierpnia 2027 roku. W międzyczasie powstał dobrowolny kodeks postępowania, który miał stanowić krok pośredni.

Meta odmówiła jego podpisania, twierdząc, że wprowadza on niepotrzebne niejasności i stanowi nadregulację. Podobnie krytyczny ton przyjęło kilka innych firm. Z kolei Google mimo obiekcji podpisało dokument. Sygnatariuszami kodeksu zostały też Amazon, IBM, Microsoft, Aleph Alpha i Mistral AI. Ich postawa może świadczyć o próbie utrzymania dialogu z unijnymi regulatorami.

Europejski opór wobec presji

Choć niektóre głosy w sektorze technologicznym wzywały do opóźnienia wdrożenia kluczowych zapisów, Komisja Europejska nie ugięła się pod naciskiem. W lipcu 2025 roku potwierdziła utrzymanie harmonogramu. Oficjalne wdrażanie ustawy rozpoczęło się już w sierpniu 2024 roku, a pełna implementacja wszystkich zapisów przewidziana jest na połowę 2026 roku.

Unijne prawo przewiduje też surowe sankcje. Naruszenie zakazanych zastosowań AI może skutkować grzywną w wysokości do 35 milionów euro lub 7% globalnych rocznych przychodów firmy – zależnie od tego, która kwota jest wyższa. W przypadku modeli GPAI kara może wynieść do 15 milionów euro lub 3% obrotu. Ostateczny wymiar sankcji będzie zależał od decyzji poszczególnych państw członkowskich, które dostosują przepisy krajowe do unijnego rozporządzenia.