Zuckerberg ma RODO w nosie. Plan musi zostać zrealizowany

Firma Meta Platforms, właściciel Facebooka i Instagrama, po raz kolejny jest atakowana przez europejskich obrońców prywatności. Tym razem chodzi o ambitne plany firmy dotyczące trenowania systemów sztucznej inteligencji (AI) na danych milionów użytkowników z Unii Europejskiej — bez wyraźnej zgody tych osób. Na drodze stanęła organizacja noyb (None of Your Business), założona przez znanego austriackiego prawnika i aktywistę Maxa Schremsa.

W środę 14 maja noyb wysłał do Meta oficjalne pismo z żądaniem natychmiastowego zaprzestania przetwarzania danych osobowych Europejczyków w celach szkolenia AI, chyba że firma uzyska wyraźną zgodę użytkowników. W przeciwnym razie — zapowiadają aktywiści — sprawa trafi do sądu. W grę wchodzi również pozew zbiorowy, którego potencjalna wartość może sięgnąć ponad 200 miliardów euro.

Meta: uzasadniony interes czy nadużycie?

W centrum sporu znajduje się interpretacja tzw. „uzasadnionego interesu” — pojęcia z RODO (art. 6 ust. 1 lit. f), które pozwala firmom przetwarzać dane osobowe bez zgody użytkownika, o ile potrafią wykazać, że mają ku temu istotny interes, który nie narusza praw jednostki.

Meta przekonuje, że takie przetwarzanie jest konieczne, aby jej modele AI były „kulturowo świadome” i trafniej odzwierciedlały sposób komunikacji użytkowników z różnych krajów. Firma zaznacza, że jej praktyki są zgodne z grudniową opinią Europejskiej Rady Ochrony Danych (EDPB) i że działa „bardziej przejrzyście niż konkurenci”.

Ale według noyb to kolejna próba nadużycia przepisów. — „Trybunał Sprawiedliwości UE już orzekł, że Meta nie może używać uzasadnionego interesu do personalizacji reklam. Jak więc może rościć sobie do tego prawo w przypadku trenowania AI na prywatnych danych użytkowników?” — pyta retorycznie Max Schrems.

Aktywiści twierdzą, że żądania firmy są nie tylko sprzeczne z duchem europejskiego prawa, ale i nieproporcjonalne. — „Absurdalne jest twierdzenie, że Meta potrzebuje każdego posta i komentarza z ostatnich 20 lat, by zbudować użyteczną sztuczną inteligencję. Inni, jak OpenAI czy francuski Mistral, radzą sobie bez dostępu do danych z mediów społecznościowych — i wciąż przodują w innowacjach” — czytamy w oświadczeniu noyb.

Opcja „opt-out” to za mało?

Meta obecnie stosuje podejście „opt-out” — zakładając domyślnie, że użytkownik zgadza się na wykorzystanie swoich danych, o ile wyraźnie się temu nie sprzeciwi. Tymczasem prawnicy noyb argumentują, że w przypadku danych tak wrażliwych jak treści postów, komentarzy i zdjęć, obowiązuje zasada „opt-in” — czyli wyraźnej, świadomej zgody.

„Meta decyduje się na rozwiązanie o największym ryzyku prawnym, by tylko nie musieć zapytać użytkowników o zgodę. To niedorzeczne” — uważa Schrems. I zapowiada: jeśli Meta nie zmieni podejścia, organizacja wystąpi do sądu o nakaz zaprzestania przetwarzania danych. Rozważa także pozew zbiorowy, w którym każdy użytkownik mógłby domagać się do 500 euro za szkody niematerialne — co przy 400 milionach użytkowników w UE daje astronomiczną kwotę.

Czy AI usprawiedliwia wszystko?

Meta twierdzi, że ograniczenie dostępu do danych opóźni postęp technologiczny i zaszkodzi europejskim konsumentom. — „Akcje noyb to próba spowolnienia rozwoju AI przez głośną mniejszość aktywistów” — mówi rzecznik Meta. Ale przeciwnicy przypominają, że dane osobowe nie są surowcem dostępnym bez ograniczeń — nawet w imię innowacji. — „Meta chce, by europejski użytkownik był źródłem wiedzy dla ich AI, ale nie chce nawet poprosić go o zgodę. To nie technologia jest problemem, lecz brak szacunku do ludzi i prawa” — podsumowuje Schrems.

Meta nie złożyła jeszcze oficjalnej odpowiedzi na pismo noyb, ale znając historię sporów firmy z europejskimi organami nadzorczymi, można spodziewać się długiej batalii prawnej.