Sąd zmusza Google do udostępnienia danych użytkowników konkurencji. Czas na nową przeglądarkę?

Na początku września sędzia federalny Amit Mehta orzekł, że Google nielegalnie utrzymywało monopol na rynku wyszukiwania internetowego. W ramach środków zaradczych firma nie zostanie podzielona, ale została zobowiązana do udostępnienia konkurentom części swoich najcenniejszych zasobów. W pakiecie znalazła się migawka indeksu wyszukiwania, a także dane o kliknięciach i zapytaniach użytkowników, które stanowią podstawę działania algorytmów Google.

Zamówienie sądu ma pomóc mniejszym firmom w budowie własnych wyszukiwarek bez konieczności inwestowania miliardów dolarów w tworzenie indeksu od zera. Indeks Google to katalog miliardów stron internetowych, a dostęp do niego daje konkurentom punkt wyjścia do dalszego rozwoju. Kluczowe znaczenie ma jednak rejestr zachowań użytkowników – zapytań i kliknięć – który od lat pozwala Google doskonalić jakość wyników. To właśnie ta baza danych uczyniła wyszukiwarkę dominującą na rynku.

Wartość danych behawioralnych

Dane o zachowaniach użytkowników obejmują nie tylko treść wpisywanych fraz, ale również wybory linków, czas spędzony na stronach oraz moment powrotu do wyników. Analitycy wskazują, że te sygnały tworzą nieocenioną pętlę sprzężenia zwrotnego, która pozwala systemowi lepiej odpowiadać na kolejne zapytania. Jonathan Stray z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley podkreślił w rozmowie z NPR, że są to jedne z najważniejszych informacji potrzebnych do oceny skuteczności wyszukiwarki.

Obawy o prywatność użytkowników

Nakaz ujawnienia danych wzbudził jednak zaniepokojenie obrońców prywatności. Mitch Stoltz z Electronic Frontier Foundation przypomniał, że konsumenci w USA mają ograniczoną kontrolę nad tym, jakie informacje udostępniają wyszukiwarkom. Wskazał, że zapytania często dotyczą tematów wrażliwych, których nie zdradziliby nawet lekarzowi czy bliskim. Sędzia Mehta również przywołał przykład, w którym nawet anonimowe wyszukiwania mogą ujawnić tożsamość – np. pytanie o rzadką chorobę w niewielkiej społeczności.

Argumenty Google i ryzyko naruszeń

Google od dawna ostrzegało, że dane wyszukiwania są wyjątkowo wrażliwe. Podczas procesu prawnicy firmy przekonywali, że ich udostępnienie konkurentom naraża prywatność użytkowników na ryzyko. Podobne stanowisko prezentowała Lee-Anne Mulholland, wiceprezes Google ds. regulacji, pisząc na firmowym blogu, że w mniej bezpiecznych środowiskach dane te mogłyby zostać nadużyte.

System nadzoru i ograniczenia dostępu

Decyzja sądu nie daje od razu wolnego dostępu do zasobów Google. Nadzór nad ich udostępnianiem przejmie pięcioosobowy komitet techniczny, w którego skład wejdą przedstawiciele Departamentu Sprawiedliwości, Google, stanów uczestniczących w pozwie oraz dwóch niezależnych ekspertów. Komitet ma działać przez sześć lat i będzie odpowiadał za ustalenie kwalifikacji firm, protokołów bezpieczeństwa oraz formatu danych.

Jednym z rozważanych zabezpieczeń jest wykluczenie zapytań, które pojawiły się mniej niż dziesięć razy, aby uniknąć możliwości identyfikacji użytkowników. Eksperci ostrzegają jednak, że każda warstwa anonimizacji zmniejsza przydatność danych dla rozwoju nowych wyszukiwarek.

Sedno sprawy i nowe wyzwania

Departament Sprawiedliwości argumentował, że monopol Google był umacniany przez umowy na wyłączność, takie jak kontrakty z Apple i Samsungiem. Dzięki nim firma przejmowała ogromną większość zapytań, a to pozwalało jej stale udoskonalać algorytmy. Teraz regulatorzy chcą przerwać tę pętlę, oddając część zasobów w ręce rywali.

Problemem pozostaje jednak balans między wspieraniem konkurencji a ochroną danych użytkowników. Stoltz ostrzegł, że komitet nadzoru stoi przed sprzecznymi zadaniami, które mogą zmusić go do wyboru między prywatnością a rozwojem rynku.

Decyzja nie wejdzie w życie natychmiast – spodziewane są apelacje, a Google prawdopodobnie zakwestionuje zarówno wyrok, jak i środki zaradcze. Ekspertka z Aspen Institute, Betsy Cooper, określiła redystrybucję danych jako niespodziankę dla użytkowników, którzy dotychczas zakładali, że ich informacje pozostają wyłącznie w systemach Google. Podkreśliła, że dane stały się walutą gospodarki cyfrowej, a obecne orzeczenie zmienia reguły gry, przekazując część tej waluty do rąk konkurencji.