Czym różnią się płyty główne dla CPU AMD? Wybieramy odpowiedni model na przykładzie płyt MSI

Tematem dzisiejszego materiału są różnice pomiędzy płytami głównymi dla procesorów AMD, które pokażemy na przykładzie dwóch modeli od MSI - MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI oraz MAG X870E TOMAHAWK WIFI. Jak wskazują nazwy, bazują na różnych chipsetach, które co prawda mają podobną specyfikację, ale oczywiście z przewagą wyższego X870E. Mianowicie X870E ma obligatoryjną obsługę portów USB4 o przepustowości 40 Gb/s, podczas gdy B850 nie, przez co płyta na pierwszym z tych chipsetów takową posiada, a tańsza na drugim z nich już nie. Ponadto X870E może się pochwalić większą liczbą linii PCIe czy portów USB starszych rodzajów niż USB4, co także ma wpływ na specyfikację modeli bazujących na różnych chipsetach, ale akurat w przypadku tych dwóch od MSI rozbieżności są niewielkie.

Spis treści:

• Opakowanie i dodatki
• Budowa
• Temperatury
• Zużycie energii
• Czas bootowania
• Podsumowanie

Jeżeli chodzi o cenę, w chwili pisania artykułu za MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI trzeba było zapłacić minimum ~1040 zł, podczas gdy za MAG X870E TOMAHAWK WIFI przynajmniej ~1440 zł. W obu przypadkach są to kwoty konkurencyjne na tle innych płyt głównych na tych chipsetach, a co warto jeszcze podkreślić, tańszy model mimo sporej różnicy w cenie zachowuje niemal komplet rozwiązań zwiększających ergonomię obsługi, o których więcej będzie w dalszej części tekstu, poza wyświetlaczem kodów POST, który firma MSI postanowiła wyciąć w wypadku B850. Zanim przejdziemy dalej, zobaczmy jak wygląda specyfikacja obu płyt, którą znajdziecie w tabeli poniżej.

Wybór płyty głównej to ważna decyzja przy składaniu PC. Sprawdźmy, czym różnią się modele dla procesorów AMD, oraz jak wybrać odpowiednią płytę dla siebie.

1.  
2.  

  Poprzedni   Następny

 Test MSI MAG X870 TOMAHAWK WIFI. Brak ucinania linii GPU i wysokie OC RAM

Komentarz odnośnie specyfikacji omawianych płyt głównych

Jeśli chodzi o wygląd, płyty MSI z linii MAG TOMAHAWK WIFI stawiają na wszechobecną czerń, z dodatkiem barwy zielonej. Radiatory chłodzące VRM, chipset i nośniki M.2 są typowych rozmiarów oraz budowy, zaś wielobarwnego podświetlenia LED, co ciekawe, tym razem zabrakło i paradoksalnie jest to informacja, która może ucieszyć część potencjalnych kupujących. Przechodząc do sekcji zasilania, producent chwali się 14 fazami dla rdzeni procesora z 80 A tranzystorami i taki pakiet powinien bez problemów poradzić sobie z CPU z dwoma chipletami (rzecz jasna w dalszej części materiału zostanie to sprawdzone w praktyce). Natomiast w kwestii specyfikacji nabywca otrzymuje cztery złącza M.2, z czego dwa zgodne z PCIe 5.0, przewodową kartę sieciową 5 Gb/s oraz bezprzewodową Wi-Fi 7, PCIe 5.0 dla karty graficznej oraz audio na kodeku Realtek ALC4080. Model na X870E dorzuca do tej listy dwa porty USB4, a dodatkowo warto zwrócić uwagę na drobne różnice w zakresie wolniejszych USB oraz na fakt, że w przypadku B850 jedno złącze M.2 jest ograniczone do trybu x2.

Płyty główne MSI MAG TOMAHAWK WIFI: opakowanie

Płyty z rodziny MSI MAG TOMAHAWK WIFI dostałem w średnich rozmiarów opakowaniach, których kolorystyka oscyluje wokół odcieni szarości oraz barw zielonej, czerwonej oraz pomarańczowej. Na froncie odnajdziecie nazwę płyty i wykaz zgodności z innymi komponentami czy standardami, zaś na odwrocie zdjęcie produktu, specyfikację techniczną, ilustrację złączy panelu I/O oraz przegląd rozwiązań zastosowanych przez producenta.

Lista dodatków modelu MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI przedstawia się następująco:

• jeden kabel SATA,
• skrócona instrukcja obsługi,
• dodatkowe zatrzaski dla dysków M.2,
• antena do karty Wi-Fi 802.11 a/b/g/n/ac/ax/be,
• przedłużka dla pinów frontowego panelu obudowy,
• naklejki na kable oraz obudowę,
• klucz do odkręcania zatrzasków dla dysków M.2,
• kabel 1-do-3 dla złącza EZ Conn,
• kartka zachęcająca do wzięcia udziału w Shout Out for MSI.

Z kolei do płyty MAG X870E TOMAHAWK WIFI producent dorzuca następujące akcesoria:

• dwa kable SATA,
• skrócona instrukcja obsługi i pendrive ze sterownikami,
• antena do karty Wi-Fi 802.11 a/b/g/n/ac/ax/be,
• przedłużka dla pinów frontowego panelu obudowy,
• naklejki na kable oraz obudowę,
• klucz do odkręcania zatrzasków dla dysków M.2,
• kabel 1-do-3 dla złącza EZ Conn,
• kartka zachęcająca do wzięcia udziału w Shout Out for MSI.

Płyty główne MSI MAG TOMAHAWK WIFI: budowa

Omawiane płyty MSI z serii MAG TOMAHAWK WIFI wykorzystują PCB o wymiarach równych standardowi ATX, ergo nie musicie obawiać się utrudnień podczas montażu w mniejszych obudowach, gdzie "wciśnięcie" konstrukcji E-ATX byłoby skomplikowane lub niemożliwe. Radiatory sekcji zasilania są sporych rozmiarów, a kolorystyka tych modeli to kombinacja czerni oraz odrobiny jasnej zieleni, która zapewnia elegancki wygląd.

Do dyspozycji nabywcy oddano osiem, nienagannie rozmieszczonych, 4-pinowych złączy wentylatorów. Wszystkie gniazda umożliwiają pracę w trybach PWM oraz napięciowym, tzn. nie ma problemów z konfiguracją półpasywną - firma MSI od dłuższego czasu stanowi w tej kwestii wzór do naśladowania. Gwoli ścisłości warto jeszcze dodać, że jedno z nich zostało opisane jako "PUMP_SYS1", zatem w teorii ma służyć do zasilania pompki zestawu chłodzenia wodnego typu AIO, niemniej w praktyce nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykorzystać je również do innych celów. Złącze "CPU_FAN1" dopuszcza obciążenie do 2 A (24 W), "PUMP_SYS1" do 3 A (36 W), za to pozostałe do 1 A (12 W). Co ciekawe, z pinów EZ Conn (pod gniazdem ATX 24-pin) można otrzymać jeszcze jedno złącze wentylatora, za pomocą kabla z zestawu i udostępnia on też wyprowadzenie jednego portu USB 2.0 i piny dla diod LED ARGB.

1.  
2.  

  Poprzedni   Następny

Radiatory VRM i chipsetu są przymocowane z wykorzystaniem śrubek, co jest dobrym posunięciem. Poza większą trwałością materiału, taki sposób instalacji to też szybszy oraz zdecydowanie łatwiejszy demontaż, co zaoszczędzi nerwów potencjalnemu nabywcy. Pod tym względem plus dla inżynierów firmy MSI, tym bardziej, że to nie koniec udogodnień, bo górny i dolny radiator dysków M.2 zdejmujemy oraz zakładamy beznarzędziowo i to samo dotyczy instalacji wszystkich nośników, a do blokowania i zwalniania zatrzasku karty graficznej jest przycisk. Choć szkoda, że nie dotyczy to środkowego radiatora M.2, który zamocowany jest śrubkami, a dla MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI także dolnego.

1.  
2.  

  Poprzedni   Następny

Zaprojektowana przez MSI sekcja zasilania składa się z siedmiu faz z podwojonymi komponentami dla rdzeni oraz dwóch faz dla SOC. Sercem VRM jest kontroler PWM MP2857 produkcji Monolithic Power Systems, a tranzystory to MP87670 od tej samej firmy. Niestety, o tych ostatnich, podobnie jak o kontrolerze, aktualnie nie wiemy dużo, bo pełne karty charakterystyki (ang. datasheet) nie są upublicznione, ale z dostępnych informacji wynika, że ich obciążalność w trybie ciągłym wynosi 80 A (najrozsądniej będzie zakładać, że owa wartość dotyczy temperatury obudowy 25 °C). MOSFET-y te w pojedynczej obudowie łączą tranzystory high-side i low-side oraz sterownik. Jest ich łącznie 14 dla rdzeni oraz dwa dla SOC i żeby nikt nie miał wątpliwości, sekcja obu płyt jest identyczna.

Moduły pamięci instalujemy w czterech slotach, wspierających RAM o częstotliwości do 8400 MHz oraz pojemności wynoszącej maksymalnie 64 GB (na slot). W tej części płyty znajdziecie również 24-pinową wtyczkę ATX, dwie 8-pinowe EPS, piny dla diod LED ARGB ("ARGB_V2_3") i diagnostyczne diody LED (CPU/DRAM/VGA/BOOT). Ponadto mamy slot M.2 z wbudowanym radiatorem, wspierający tylko nośniki typu PCIe (do 5.0) i podłączony do CPU, a w przypadku MAG X870E TOMAHAWK WIFI dodatkowo wyświetlacz kodów POST.
 

1.  
2.  

  Poprzedni   Następny

Wśród złącz kart rozszerzeń wyróżnić mogę jeden slot PCIe 5.0 x16, podłączony do CPU, i po sztuce PCIe 3.0 x16 (elektrycznie x1) oraz PCIe 4.0 x16 (elektrycznie x4), obsługiwane przez chipset. W tej okolicy znajdują się także trzy następne M.2, znów z wbudowanymi radiatorami. Wszystkie wspierają dyski PCIe (do 5.0 dla pierwszego i do 4.0 dla reszty), jednak należy pamiętać, że w przypadku MAG X870E TOMAHAWK WIFI "M2_2" współdzieli linie z kontrolerem USB4, przez co zamontowany w nim dysk może pracować w trybie x2 albo x4, ale bez portów USB4 (konfigurujemy to w UEFI). MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI, ze względu na brak USB4, to nie dotyczy, choć dla odmiany ma ona "M2_3" ograniczony do trybu x2.

Na samym dole jest złącze HD Audio, gniazdo PCIe 8-pin i dwa wyprowadzenia USB 2.0. Z kolei po prawej stronie umiejscowiono cztery SATA, dwa USB 3.2 Gen 1 oraz jedno USB 3.2 Gen 2x2 (Type-C), wszystkie równolegle do PCB, a to ułatwia prowadzenie kabli oraz umożliwia bezproblemowy montaż długich kart graficznych. Kość BIOS-u jest jedna oraz wlutowana, jednak w razie awarii pomoże Flash BIOS (szczegóły niżej). Dodatkowo warto zwrócić uwagę na złącza "JRGB1", "JARGB_V2_1" oraz "JARGB_V2_2", do których podepniecie jeszcze więcej pasków diod LED z (A)RGB.

1.  
2.  

  Poprzedni   Następny

Odrobina uwagi należy się również zintegrowanej karcie dźwiękowej. MSI zastosowało tutaj topowy kodek Realtek ALC4080, który od debiutu Rocket Lake zaczął pojawiać się w nowych płytach głównych. Dodatkowym wsparciem są kondensatory elektrolitycznie firmy Chemi-Con, choć brakuje wzmacniacza słuchawkowego, na który producent się nie zdecydował. Jakość dźwięku jest, jak na zintegrowane rozwiązanie, naprawdę przyzwoita, choć rezultatów testu RMAA nie mogę pokazać z uwagi na skromny pakiet złącz audio, bez wejścia liniowego.

Panel I/O jest dodatkowo obudowany z użyciem plastikowej osłony, a poza tym producent postanowił zintegrować maskownicę. Co ważne, umieszczono na nim przyciski Clear CMOS i do aktywacji Flash BIOS. Aby wykorzystać to rozwiązanie i wgrać firmware nawet bez procesora i/lub pamięci RAM, należy umieścić pamięć USB z odpowiednim plikiem w oznaczonym porcie oraz go nacisnąć. Jeśli chodzi o porty, w wypadku MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI do Waszej dyspozycji oddano:

• jeden HDMI,
• cztery USB 2.0, jeden USB 3.2 Gen 1 oraz pięć USB 3.2 Gen 2 (w tym aż trzy Type-C), kontrolowane przez CPU, chipset AMD B850 i hub Genesys GL850G,
• jeden RJ-45, realizowany przez zintegrowaną kartę sieciową Realtek RTL8126,
• dwa służące do podłączenia dołączonej anteny Wi-Fi 802.11 a/b/g/n/ac/ax/be,
• wejście i wyjście zintegrowanej karty dźwiękowej wraz z cyfrowym S/PDIF.

Z kolei MAG X870E TOMAHAWK WIFI udostępnia:

• jeden HDMI,
• cztery USB 2.0 i po trzy USB 3.2 Gen 1 oraz USB 3.2 Gen 2 (w tym jeden Type-C), kontrolowane przez CPU i chipset AMD X870E,
• dwa USB4, obsługiwane przez kontroler ASMedia ASM4242,
• jeden RJ-45, realizowany przez zintegrowaną kartę sieciową Realtek RTL8126,
• dwa służące do podłączenia dołączonej anteny Wi-Fi 802.11 a/b/g/n/ac/ax/be,
• wejście i wyjście zintegrowanej karty dźwiękowej wraz z cyfrowym S/PDIF.

Warunki testu temperatur płyt MSI MAG TOMAHAWK WIFI

Na potrzeby testów temperatur pomocniczo wykorzystuję pirometr Voltcraft IR 800-20D, o zakresie pomiarowym od -50 do 800 °C. W każdym przypadku wykonywane są maksymalnie dwa pomiary, tzn. jeden dla wbudowanego czujnika (o ile takowy istnieje), zaś drugi na rewersie laminatu – w okolicy MOSFET-ów, z użyciem wspomnianego urządzenia. W tym drugim przypadku za każdym razem staram się odnaleźć możliwie gorący punkt i to on ląduje na wykresach. Testy przeprowadzane są limitem mocy procesora podniesionym do 230 W, tj. najwyższej wartości seryjnie stosowanej przez AMD. Obciążenie generowane jest tu przez 30-minutowy rendering sceny Barbershop w aplikacji Blender. Ponadto pod wykresami odnajdziecie zdjęcie rewersu PCB w podczerwieni, wykonane z użyciem kamery termowizyjnej InfiRay P2 Pro.

Rewers laminatu płyty głównej

Wbudowany czujnik

Warunki testu poboru prądu płyt MSI MAG TOMAHAWK WIFI

Do zbadania zużycia energii płyt MSI MAG TOMAHAWK WIFI został wykorzystany watomierz Voltcraft Energy Logger 4000F, charakteryzujący się klasą dokładności na poziomie ±1% oraz pracą w trybie True RMS. Ta ostatnia cecha pozwala na pomiar rzeczywistej wartości skutecznej, faktycznie pobieranej przez urządzenie, a nie średniej podawanej przez tanie mierniki. Napięcie w sieci elektrycznej to oczywiście 230 V, natomiast częstotliwość 50 Hz. Wszelkie wartości na wykresach odnoszą się do kompletnej platformy testowej.

Obciążenie generowane było przez rendering sceny Barbershop w aplikacji Blender, natomiast w spoczynku przez 10 minut wyświetlany był wyłącznie pulpit. Ze względu na wysoką klasę sprzętu pomiarowego, w obu wypadkach wahania wskazań okazały się niewielkie, zasadniczo nieprzekraczające kilku watów. Dlatego jako odczyt właściwy przyjmuję wartość najczęściej pojawiającą się na wyświetlaczu watomierza.

Spoczynek

Obciążenie

Warunki testu czasu bootowania płyt MAG TOMAHAWK WIFI

Próba polegała na zmierzeniu czasu, który upływa od włączenia komputera do momentu rozpoczęcia wczytywania systemu operacyjnego. Czasu bootowania nie należy zatem mylić z sumarycznym czasem uruchamiania maszyny, który jest odpowiednio dłuższy. Pomiar powtarzany był trzykrotnie, a na koniec wyciągana średnia arytmetyczna z dokładnością do sekundy.

Płyta główna dla procesorów AMD: jaką wybrać

Jeżeli chodzi o zasady, którymi trzeba kierować się przy wyborze płyty głównej, przede wszystkim warto wiedzieć, na jakie aspekty nie ma ona wpływu albo jest on pomijalny. Do tej grupy należy wydajność w grach i aplikacjach, czyli kwestia, której co prawda w dzisiejszym materiale nie badaliśmy, ale liczne testy rozmaitych płyt na łamach ITHardware pokazują, że bez względu na to, jaką mamy w obudowie, osiągi są takie same lub prawie takie same. Podobnie sprawa wygląda, jeśli chodzi o kontrolery oraz podsystem dyskowy. Przy czym, z uwagi na różny sposób konfiguracji złączy M.2 podpiętych do chipsetu zdarza się, że sloty mogą mieć o ~600 MB/s niższą przepustowość niż na innej płycie, ale nie uważamy, aby była to istotna różnica. Za to temperatury sekcji zasilania to taki aspekt, w którym pojawiają się rozbieżności, jednak z praktycznego punktu widzenia można je zignorować. Dlaczego? Po prostu dlatego, że wszystkie płyty na chipsetach serii 800 mają na tyle mocne VRM, że w warunkach domowych (czyli bez np. podkręcania na ciekłym azocie) radzą sobie z topowymi Ryzenami i to z dużym zapasem. Z tego też powodu, jeśli zdecydujemy się na OC procesora, ponownie bez względu na płytę osiągniemy z grubsza to samo. Analogicznie sprawa wygląda dla pamięci RAM, gdyż to, w co na ogół celują użytkownicy, a więc 6000-6400 MHz synchronicznie lub ~8000 MHz asynchronicznie, potrafi każda płyta, a większe znaczenie ma kontroler w CPU.

1.  
2.  
3.  
4.  

  Poprzedni   Następny

Teraz czas przejść do rzeczy, na które płyta główna ma rzeczywisty wpływ. Pierwsza z nich to czas uruchamiania komputera, gdzie różnice bywają wyraźne i notabene często bywa tak, że niższy model, który np. nie ma jakiegoś dodatkowego kontrolera, startuje nieco szybciej, co akurat widać w wypadku porównywanych konstrukcji od MSI. Jeżeli jesteście niecierpliwi, warto na to zwrócić uwagę. Druga z kolei to pobór prądu w spoczynku, gdzie płyty na X870 oraz X870E, z uwagi na obecność kontrolera USB4 od ASMedia, są przeciętnie o 5-10 W bardziej prądożerne od B850 czy starszych modeli. Ale najważniejsza rzecz to funkcjonalność peceta, czyli dostępne porty i interfejsy, na co płyta ma kluczowy wpływ. Dlatego wybierając ją, najpierw musimy się zastanowić, czy potrzebujemy USB4. Jeśli tak, to wiemy, że trzeba spojrzeć w kierunku chipsetów X870 lub X870E. Jeśli nie, to B850 czy nawet starsze mostki pozostają w grze. Dalej, obecnie istotną kwestią jest liczba złączy M.2, gdyż mamy coraz więcej szybkich dysków. W ten trend dobrze wpisują się opisywane wcześniej modele MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI oraz MAG X870E TOMAHAWK WIFI, które oferują cztery M.2. Zależnie od preferencji, dobrze jest też, aby płyta miała dobre zintegrowane audio oraz szybki LAN i/lub Wi-Fi, gdzie znowu modele od MSI mają się czym pochwalić, za sprawą topowego kodeka ALC4080 oraz zintegrowanego LAN 5 Gb/s i Wi-Fi 7.

Kupując płytę główną powinniśmy zwrócić uwagę na szereg aspektów, dzięki czemu postawimy na model spełniający oczekiwania oraz nie przepłacimy.

1.  
2.  
3.  

  Poprzedni   Następny

 Test AMD Ryzen 5 8400F. Najtańszy procesor dla platformy AM5, ale czy warty uwagi?

Pozostałe aspekty ważne przy wyborze płyty głównej

Ale to nie koniec istotnych aspektów przy wyborze płyty głównej. Mianowicie warto zwrócić uwagę także na liczbę gniazd wentylatorów, zależnie od swoich wymagań w tej kwestii, gdzie omawiane modele od MSI mają po osiem sztuk z kontrolą PWM lub DC dla każdego złącza. Poza tym dla niektórych istotny może być panel I/O, choćby od strony liczby oraz rodzajów dostępnych portów USB. Są również rozmaite udogodnienia, m.in. ostatnio popularny wśród producentów płyt przycisk do zwalniania zatrzasku karty graficznej, beznarzędziowy montaż oraz demontaż dysków M.2 czy wyświetlacz kodów POST, który przydaje się np. przy diagnozie niedziałającego komputera. Płyty MSI ponownie wpisują się w ten trend, chociaż warto zaznaczyć, że wyświetlacz POST ma jedynie droższa z nich. Reasumując, wybór właściwej płyty głównej to jedna z ważniejszych decyzji przy składaniu peceta albo ulepszaniu posiadanej maszyny poprzez zmianę platformy, której naprawdę warto poświęcić odpowiednią ilość czasu. Dzięki temu kupimy model, który spełni nasze oczekiwania, a być może również nieco zaoszczędzimy, nie inwestując w zbędne bajery. A Wy wg jakich kryteriów wybieracie płytę główną i jaki był Wasz ostatni zakup tego komponentu? Koniecznie dajcie nam znać w komentarzach :)

Płytę główną MSI MAG B850 TOMAHAWK MAX WIFI kupicie w sklepie

Płytę główną MSI MAG X870E TOMAHAWK WIFI kupicie w sklepie

Sprzęt do poradnika dostarczyło: