ASRock Z690 Extreme. Test płyty głównej dla procesorów Alder Lake i pamięci DDR4

Test płyty głównej ASRock Z690 Extreme: budowa

Testowana płyta główna ASRock Z690 Extreme bazuje na laminacie o wymiarach zgodnych ze standardem ATX, więc nie będzie kłopotu z montażem w obudowach, w których zmieszczenie konstrukcji E-ATX byłoby niemożliwe. W temacie kolorystyki dominują barwy czarna oraz szara, co dotyczy zarówno PCB, jak i radiatorów. Jeśli chodzi o te ostatnie, para zamontowana na sekcji zasilania jest typowych rozmiarów oraz połączona rurką heatpipe, która wspomaga chłodzenie. Oczywiście nie zabrakło wielobarwnych diod LED, uplasowanych przy panelu I/O, chipsecie i prawej krawędzi PCB. Zachowaniem iluminacji możemy sterować z użyciem programu ASRock Polychrome RGB.

Do dyspozycji nabywcy mamy siedem 4-pinowych złączy wentylatorów. Co do ich rozmieszczenia, warto zwrócić uwagę na fakt, że dostęp do dwóch w okolicy gniazda CPU może być utrudniony po złożeniu zestawu. Wszystkie - poza podstawowym dla procesora "CPU_FAN1" - udostępniają kontrolę obrotów w trybie PWM, jak i napięciowym (DC). W praktyce nie ma żadnych problemów, aby osiągnąć konfigurację półpasywną i w tym celu możemy albo ręcznie ustawić szybkość na 0%, albo skorzystać z dedykowanej opcji Allow Fan Stop, która wchodzi do gry, kiedy temperatura spada poniżej pierwszego progu (Temperature 1). Jeżeli chcecie zobaczyć, jak to wszystko wygląda od strony UEFI, to zapraszam do kolejnej strony, na której odnajdziecie zrzuty ekranu.

Wszystkie radiatory zostały przymocowane z wykorzystaniem śrubek, co jest dobrym posunięciem. Poza większą trwałością materiału, taki sposób instalacji to też szybszy oraz zdecydowanie łatwiejszy demontaż, co zaoszczędzi nerwów potencjalnemu nabywcy. Pod tym względem plus dla inżynierów ASRock, jednakowoż nie da się ukryć, że w tym segmencie cenowym właśnie tego powinniśmy oczekiwać od sprzętu.

Zastosowana sekcja zasilania składa się z 13 faz. Sercem VRM jest kontroler PWM RAA229131 produkcji Renesas, obsługujący taką ich liczbę natywnie, bez wsparcia podwajaczy (ang. doubler). Na każdą fazę przypada tranzystor ISL99360, też od Renesas. Niestety, o tych ostatnich, podobnie jak o kontrolerze, na chwilę obecną nie wiemy za dużo, gdyż pełne karty charakterystyki (ang. datasheet) nie są upublicznione, ale z dostępnych informacji wynika, że ich obciążalność w trybie ciągłym wynosi 60 A (najrozsądniej będzie zakładać, że wartość dotyczy temperatury obudowy 25 °C). MOSFET-y te w pojedynczej obudowie łączą tranzystory high-side i low-side oraz sterownik, tym samym pozwalając zaoszczędzić miejsce na laminacie.

Kości pamięci montujemy w czterech bankach, obsługujących moduły o taktowaniu dochodzącym do 5000 MHz i pojemności wynoszącej maksymalnie 32 GB (na slot). W tej części płyty znajdziecie również 24-pinową wtyczkę ATX, dwie 8-pinowe EPS, wyprowadzenia portów USB 3.2 Gen 1 oraz USB 3.2 Gen 2x2 (Type-C), a także piny dla pasków diod LED ("ADDR_LED2" oraz "ADDR_LED3"). Poza tym mamy slot M.2 z wbudowanym radiatorem, który wspiera wyłącznie nośniki typu PCIe (do 4.0) i jest podłączony do procesora.

Wśród złączy kart rozszerzeń mogę wyróżnić trzy sloty PCIe x16 (elektrycznie x16/x4/x4) oraz jeden PCIe x1. Co do zgodności ze standardem PCIe 5.0, dotyczy ona wyłącznie głównego gniazda dla karty graficznej, gdyż obsługą wszystkich pozostałych zajmuje się chipset - środkowy długi slot jest kompatybilny ze starszą wersją 4.0, a dwa ostatnie z 3.0. Poza tym w tej części PCB mamy dwa następne złącza M.2, z czego jeden z radiatorem. Patrząc od dołu, pierwsze obsługuje wyłącznie dyski typu PCIe (do 4.0), a drugie zarówno PCIe (3.0), jak i SATA, przy czym zamontowanie w nim nośnika tego drugiego rodzaju wyłączy port SATA o numerze 7.

Na samym dole odnajdziecie złącze HD Audio, dwa USB 2.0, jedno USB 3.2 Gen 1 i dwa SATA. Po prawej stronie zamontowano zaś kolejnych sześć gniazd SATA, wszystkie równolegle do PCB, co ułatwia prowadzenie kabli oraz pozwala na bezproblemową instalację długich kart graficznych. Kość BIOS-u jest pojedyncza i wlutowana, ale do dyspozycji mamy BIOS Flashback, dzięki czemu można dokonać flashowania (także awaryjnego) nawet bez CPU i/lub RAM. W tym celu należy skopiować BIOS z nazwą zmienioną na "creative.rom" na pendrive sformatowany do systemu plików FAT32, umieścić go w zaznaczonym porcie USB 3.2 Gen 1 na tylnym panelu i nacisnąć stosowny przycisk. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na diagnostyczne diody LED, a także złącza opisane "RGB_LED1" oraz "ADDR_LED1", do których podłączycie paski diod LED.

Jeśli chodzi o zintegrowane audio, to mamy do czynienia z rozwiązaniem typowym dla średniej oraz wyższej półki cenowej. Na pokładzie znalazł się kodek Realtek ALC1220, do spółki z kondensatorami elektrolitycznymi Nichicon i wzmacniaczem słuchawkowym TI NE5532. Odnośnie tego ostatniego, trzeba przyznać, że w dzisiejszych czasach jest to nietypowy dodatek, bowiem producenci płyt od pewnego czasu sukcesywnie odchodzą od stosowania tego typu układów. W praktyce zintegrowana karta spisuje się naprawdę dobrze, podobnie do wcześniej testowanych konstrukcji bazujących na tym kodeku.

Tylny panel jest dodatkowo zabudowany, a poza tym może się pochwalić obecnością zintegrowanej maskownicy. Umieszczono tam przycisk do aktywacji BIOS Flashback i następujące porty:

• jeden PS/2 dla klawiatury i/lub myszy,
• cztery USB 3.2 Gen 1 i dwa USB 3.2 Gen 2 (z czego jeden Type-C), kontrolowane przez chipset Intel Z690,
• po jednym DisplayPort oraz HDMI,
• dwa RJ-45, realizowane przez zintegrowane karty sieciowe Realtek RTL8125B oraz Intel I219-V,
• wejścia i wyjścia zintegrowanej karty dźwiękowej wraz z cyfrowym S/PDIF.