Wybór pamięci RAM to jedna z istotnych decyzji, jakie należy podjąć podczas składania komputera gamingowego. Komponent ten komunikuje się bezpośrednio z procesorem, gdyż w aktualnie produkowanych CPU kontroler RAM jest zintegrowany w strukturze krzemowej, oraz ma zauważalny wpływ na osiągi procesora. A te ostatnie chcemy przecież maksymalizować, aby w ten sposób uniknąć wąskiego gardła (ang. bottleneck), które potencjalnie może uniemożliwiać karcie graficznej rozwinięcie skrzydeł. W dzisiejszym materiale będę się skupiał na doborze pamięci RAM pod kątem platformy AM5, czyli obecnie najbardziej popularnej wśród graczy kupujących nowe komputery. W dalszej części tekstu dowiecie się, w jakie moduły RAM należy celować w połączeniu z procesorami Ryzen 7000 oraz Ryzen 9000, aby nie przepłacić oraz mieć wydajnego peceta.
Spis treści:
Zaczynając od tego, ile mniej więcej musicie wydać za zestaw RAM DDR5, jako że taką właśnie pamięć obsługują Ryzeny 7000/9000 (nie mają wsparcia DDR4!), za najbardziej przystępne cenowo moduły 2x16 GB o nastawach 6000 MHz CL 36 trzeba zapłacić ok. 370 zł - mowa o Patriot Viper Venom bez podświetlenia RGB. Porównując tę wartość do cen z początku obecności DDR5 na rynku, różnica jest wręcz kolosalna, gdyż w pierwszych miesiącach 2022 roku za podobny produkt trzeba było zapłacić ok. 1600 zł. Celując w nieco lepszą pamięć, a dokładnie 2x16 GB 6000 MHz CL 30, w wydaniu z agresywnymi timingami podstawowymi, np. Lexar ARES RGB to koszt ok. 500 zł. Za to wariant 2x16 GB 6000 MHz CL 28 uszczupli Wasz portfel o ok. 600 zł, a 2x16 GB 6000 MHz CL 26 marki G.SKILL Trident Z5 Neo RGB aż o ~800 zł. Ponadto na rynku dostępny jest też RAM kompatybilny z procesorami AMD o bardzo wysokim taktowaniu - przykładowo XPG LANCER RGB o pojemności 2x16 GB oraz nastawach 8000 MHz CL 38 to koszt ok. 800 zł. A jeżeli potrzebujecie więcej pamięci, wtedy musicie zainwestować w zestaw 2x24 GB lub 2x32 GB, który jest droższy mniej więcej proporcjonalnie do różnicy pojemności. W tym miejscu zachęcam też do zajrzenia do materiału o tym, jaką pojemność pamięci RAM powinien mieć komputer gamingowy.
Wybór pamięci RAM to ważna decyzja podczas składania komputera gamingowego. Zobaczmy, jakie moduły wybrać do Ryzenów 7000 i 9000, aby nie przepłacić.
AMD Ryzen 9 9900X - test z AGESA 1.2.0.2. O ile wzrosła wydajność?
Kilka słów na temat sposobu przeprowadzenia testów pamięci
Testy, które za chwilę zobaczycie, zostały wykonane na platformie z procesorem Ryzen 9 9900X, kartą graficzną na układzie NVIDIA GeForce RTX 4080 oraz płytą główną na chipsecie X670E. Szczególnie ten ostatni komponent jest warty podkreślenia, gdyż w teorii można by się spodziewać, że w połączeniu z pamięcią RAM o taktowaniu aż 8000 MHz starsza konstrukcja na mostku z rodziny 600 może stwarzać problemy, ale w praktyce tak nie jest. Do obsługi tak szybkich modułów nie jest potrzebna płyta na chipsecie z linii 800, czyli posiadacze starszych modeli także mogą celować w taką ekstrawagancję. Na wykresach zobaczycie zestawy RAM o parametrach takich, jakie wymieniłem akapit wyżej, a więc 6000 MHz w różnych kombinacjach timingów oraz 8000 MHz. Przy czym moduły od Patriota mają dwa profile EXPO o różnych opóźnieniach, tj. pojawiają się dwa razy, dostarczając w ten sposób dodatkowych danych.
Jaka pamięć RAM do procesorów Ryzen 7000/9000: metodyka
Wszystkie testy zostały wykonane pod kontrolą systemu operacyjnego Windows 11 64-bit 23H2 oraz sterowników GeForce Game Ready 552.22, podczas rzeczywistej rozgrywki. Do pomiaru liczby klatek użyto programu Fraps w wersji 3.5.99 - w tym dla DirectX 12 (jedyna niedogodność pod tym API to brak OSD). Wyniki zamieszczone na wykresach są średnią arytmetyczną rezultatów z trzech odrębnych przebiegów, z kolei rozdzielczość zegara czasu rzeczywistego była ustawiona na sztywną wartość 0,5 ms.
Ustawienia platformy były następujące:
- limit mocy: PPT = 162 W,
- taktowanie Infinity Fabric: 2100 MHz.
Platforma testowa
 |
AMD Ryzen 9 9900X |
 |
ASRock X670E Steel Legend |
 |
ASUS ROG STRIX GeForce RTX 4080 OC |
 |
Patriot Viper VP4100 1 TB |
 |
SilentiumPC Supremo M1 Platinum 700 W |
 |
Antec Twelve Hundred V3 |
 |
MSI MEG CORELIQUID S360 |
Jaka pamięć RAM do procesorów Ryzen 7000/9000: wydajność
Pomiary wydajności wykonałem w wybranych grach z procedury testowej CPU, a na wykresach odnajdziecie różne moduły DDR5 o taktowaniu 6000 MHz oraz 8000 MHz, pracujące ze zróżnicowanymi opóźnieniami. W tym miejscu warto jeszcze przypomnieć, że szybka pamięć bynajmniej nie przyspiesza karty graficznej, lecz właśnie CPU, stąd takie a nie inne podejście do testów, jako że weryfikacja osiągów w miejscach obciążających GPU nie wykazałaby prawie żadnych różnic. Wszystkie testy wykonano przy ustawieniach fabrycznych danego zestawu DDR5, poprzez wczytanie profilu EXPO.
Call of Duty: Modern Warfare 3
Dead Island 2
Dragon's Dogma 2
Dziedzictwo Hogwartu
Far Cry 6
Spider-Man: Miles Morales
Starfield
Wiedźmin 3: Dziki Gon NG
Średnia wydajność
Jaka pamięć RAM do procesorów Ryzen 7000/9000: konkluzje
Pokazane testy prowadzą do kilku ciekawych wniosków. Po pierwsze, rola CL w dyskusjach na temat pamięci jest często wyolbrzymiana, gdyż tak naprawdę nie jest to kluczowy dla wydajności timing, lecz mniej istotny od tRCD oraz tRP. Żeby się o tym przekonać, wystarczy zobaczyć na wyniki modułów Patriot dla obu profilów EXPO, gdzie ten z o 8 niższym CL oraz o 4 wyższym tRCD/tRP wcale nie jest szybszy, będąc porównywalny, a po uśrednieniu nawet symbolicznie wolniejszy. Po drugie, RAM o bardzo wysokim zegarze, który w zestawieniu z Ryzenami 7000 i 9000 pracuje asynchronicznie z uwagi na ograniczenia kontrolera pamięci, wcale nie jest dobrym pomysłem, jako że zestaw ADATA o taktowaniu aż 8000 MHz okazał się nieco słabszy od topowych 6000 MHz. Zatem wolniejszych modułów, których parametry wymuszają tryb asynchroniczny (a więc od 6400 MHz w górę), tym bardziej nie ma sensu brać pod uwagę. Po trzecie, różnice między tanią pamięcią za mniej niż 400 zł a drogą za ok. 800 zł są po prostu bardzo małe, zamykając się w ok. 4%. To bardzo istotna wskazówka dla osób, które nie chcą przepłacać za RAM, zamiast tego preferując zainwestowanie dodatkowej gotówki np. w szybszą lub wyposażoną w więcej VRAM kartę graficzną.
Wniosek z testów jest taki, że jeśli nie chcecie przepłacać, to spokojnie można kupić tańszą pamięć 6000 MHz, gdyż strata względem drogich modułów jest minimalna.
Test kart graficznych w DOOM: The Dark Ages. RT i wysokie wymagania w pakiecie
Dla podkręcających pamięć - komentarz odnośnie potencjału OC
Osobną kwestią są natomiast możliwości podkręcania, które zależą od kości użytych do produkcji danej pamięci. Zestawy 2x16 GB najczęściej obecnie bazują na układach Hynix A-die, choć wciąż zdarzają się i takie na starszych M-die. W trybie synchronicznym ich potencjał jest niemal identyczny, bo w obu wypadkach osiągniemy maksimum możliwości kontrolera (~6200-6600 MHz) oraz bardzo podobne timingi. Ale gdy zależy nam na bardzo wysokich zegarach asynchronicznych pokroju 8000 MHz, to wyłącznie A-die pozwalają je uzyskać. Poza tym można spotkać moduły 2x16 GB na nowych kościach Hynix o gęstości 8 Gb, czyli dwustronne, w konfiguracji Dual Rank. W trybie synchronicznym ich możliwości są niezwykle podobne do A-die oraz M-die, ale przy dzielniku 1:2 niestety można zapomnieć o ataku na 8000 MHz, m.in. z uwagi na Dual Rank, ale być może też ze względu na to, że same chipy nie mają takich możliwości. Choć biorąc pod uwagę, że różnice w osiągach między ustawieniami synchronicznymi oraz asynchronicznymi są marginalne także w wariancie OC vs OC (patrz tutaj), praktyczne znaczenie kości jest pomijalne. Niemniej, jeśli chcecie dla dobrego samopoczucia mieć 8000 MHz "na liczniku", wtedy trzeba sprawdzić w recenzjach, czy wybrany zestaw jest na A-die (albo kupić od razu fabryczny 8000 MHz).
Inaczej sprawa wygląda dla pojemniejszych modułów. Zestawy 2x24 GB bazują na kościach Hynix M-die w wersji o gęstości 24 Gb, co ma swoje wady oraz zalety. Do mocnych stron tych układów należy potencjał OC, jako że w tym aspekcie są równie dobre jak A-die. Do słabych z kolei osiągi przy ustawieniach fabrycznych, które są gorsze od modułów 2x16 GB o tym samym taktowaniu oraz identycznych czterech timingach podstawowych, z uwagi na luźniejsze opóźnienia dalszych rzędów (przede wszystkim tRFC). Będąc bardziej zaawansowanym w temacie RAM, można ten problem naprawić, ręcznie optymalizując timingi inne niż podstawowe, choć zwykły użytkownik, który chce po prostu załadować profil EXPO oraz zapomnieć o sprawie, musi pamiętać, że decydując się na pojemność pamięci 2x24 GB zamiast 2x16 GB, będzie mieć o kilka procent gorszą wydajność. Z kolei w przypadku 2x32 GB może być różnie. Spora część zestawów o takiej pojemności bazuje na chipach Hynix A-die lub M-die w wariancie dwustronnym, przez co taka pamięć jest najwydajniejsza, lepsza od jednostronnych 2x16 GB (chociaż 8000 MHz raczej nie uzyskacie nawet dla A-die, z uwagi na Dual Rank). Ale coraz częściej pojawiają się 2x32 GB na nowych kościach Hynix o gęstości 32 Gb, których charakterystyka najpewniej jest podobna do 24 Gb M-die, ale na 100% nie jestem w stanie tego potwierdzić, gdyż nie testowałem jeszcze takiego produktu.
Jaką pamięć RAM kupić do procesora AMD Ryzen 7000/9000?
Reasumując, najważniejszy wniosek jest taki, że wcale nie trzeba kupować drogiej pamięci RAM, aby mieć dobrze działający i wydajny komputer z procesorem Ryzen 7000/9000. Wybierając moduły 2x16 GB o parametrach 6000 MHz CL 36-36-36, dostajemy osiągi tylko symbolicznie gorsze od topowych zestawów za ok. 800 zł, a w kieszeni zostanie ponad 400 zł. Przy czym, gdy ktoś chce mieć maksymalną wydajność przy ustawieniach fabrycznych, tj. po wczytaniu profilu EXPO bez ręcznych modyfikacji, to wtedy należy celować w RAM o nastawach fabrycznych CL 28-36-36 lub w wariancie "cena nie gra roli" nawet CL 26-36-36. Z kolei moduły o niskim CL, ale wysokim tRCD/tRP pokroju 40 nie są najlepszym wyborem, z uwagi na wspomniane wcześniej niewielkie znaczenia samego CL. Zestawy o bardzo wysokim taktowaniu jak 8000 MHz można sobie odpuścić, gdyż są nawet minimalnie słabsze od topowych 6000 MHz. Natomiast co do pojemności, jeśli macie szczególne potrzeby, przez które 32 GB to za mało, to wtedy celujcie w 2x24 GB bądź 2x32 GB o zbliżonych parametrach. Jednak podkreślam, tylko jeżeli naprawdę potrzebujecie tak dużej pojemności pamięci, ponieważ zgodnie z tym, co pisałem wcześniej, moduły 2x24 GB są wolniejsze od 2x16 GB, a niektórych 2x32 GB ten problem też może dotyczyć. Trzymając się tych zasad, dobrze wydacie pieniądze i uzyskacie efekt najbliższy Waszym oczekiwaniom.
Pokaż / Dodaj komentarze do: Jaka pamięć RAM do procesorów Ryzen 7000 i Ryzen 9000? Oto odpowiedź